‘‘ภนฺเต, ตุมฺหากํ อวสฺสโย ภวิสฺสามิจฺเจวาหํ อาคโต, มา จินฺตยิตฺถา’’ติ กมฺมฏฺฐานํ กเถสิฯ เถโร กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา จงฺกมํ โอรุยฺห ตติเย ปทวาเร อคฺคผลํ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เถโร กิร โทสจริโต อโหสิฯ

อธิมานวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สวิภงฺคสิกฺขาปทวณฺณนา

[197-198] ยสฺมา ปนาติอาทิ ‘‘อสนฺตํ อภูตํ อสํวิชฺชมาน’’นฺติ เอเตสํ การณวจนํฯ ตตฺถ ยนฺติ ยํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํฯ อนภิชานนฺติ อตฺตนิ อตฺถิภาวํ อชานนฺโตฯ สมุทาจรตีติ ‘‘อตฺถิ มยฺหํ เอส ธมฺโม’’ติ กเถติ ชานาเปติ วาฯ ‘‘อสนฺตํ อภูต’’นฺติ อิมสฺส การณวจนํ สนฺตาเน อนุปฺปนฺโนติฯ ญาเณน จ อสจฺฉิกโตติ อิทํ ปน ‘‘อสํวิชฺชมาน’’นฺติ เอตสฺส การณวจนํฯ ปกติมนุสฺเสหิ อุตฺตริตรานํ พุทฺธาทิอุตฺตมปุริสานํ อธิคมธมฺโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺโมติ อาห ‘‘อุตฺตริมนุสฺสาน’’นฺติอาทิฯ ตนฺติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํฯ อถ ปทภาชเน พหุวจนนิทฺเทโส กสฺมา กโตติ อาห ‘‘ปทภาชเน ปนา’’ติอาทิฯ กิญฺจาปิ อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม อพฺยากโตปิ โหติ, อาโรคฺยฏฺเฐน ปน พาหิติกสุตฺเต วิย ‘‘กุสเล ธมฺเม’’ติ วุตฺตํฯ อสฺสาติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺสฯ ขณลยมุหุตฺต-สทฺทา อญฺญตฺถ ภินฺนตฺถาปิ โหนฺติ, อิธ ปน ขณปริยายวเสเนว ‘‘ตํ ขณํ ตํ ลยํ ตํ มุหุตฺต’’นฺติ ปาฬิยํ วุตฺตํฯ

อธิคนฺตพฺพโต อธิคโม, ฌานาทิ, อธิคมสฺส ปุจฺฉา อธิคมปุจฺฉาฯ เตนาห ‘‘ฌานวิโมกฺขาทีสู’’ติอาทิฯ อุปายปุจฺฉาติ อธิคมุปายปุจฺฉาฯ กินฺตีติ เกน ปกาเรน, เกน วิธินาติ อตฺโถฯ กตเมสํ ตฺวํ ธมฺมานํ ลาภีติ อิทํ ปน ปุพฺเพ ‘‘กิํ เต อธิคต’’นฺติ อนิทฺธาริตเภทา ฌานาทิวิเสสา ปุจฺฉิตาติ อิทานิ เตสํ นิทฺธาเรตฺวา ปุจฺฉนาการทสฺสนํฯ

ตสฺมาติ ยสฺมา ยถาวุตฺเตหิ ฉหากาเรหิ อธิคมพฺยากรณํ โสเธตพฺพํ, ตสฺมาฯ เอตฺตาวตาวาติ เอตฺตเกน พฺยากรณมตฺเตเนว น สกฺกาตพฺโพฯ พฺยากรณญฺหิ เอกจฺจสฺส อยาถาวโตปิ โหตีติฯ